Dania wigilijne na przestrzeni XIX i XX wieku.

 

Wieczerza według Mari Ochorowicz – Monatowej, propozycja dań powstała na początku XX wieku. Jak dla mnie różni się dość mocno od  wieczerzy jaką znam z domu rodzinnego oraz z domu rodzinnego męża. Ciekawe ile osób obecnie przygotowuje podobną kolację, dla mnie większość dań jest zupełnie obca, ale może warto je wprowadzić na swój stół świąteczny może choć jedną, dwie. Autorka podaje dwie wersje jedna skromna druga wykwintna, każda wersja występuję w trzech wariantach, czyli uwzględnia różne zwyczaje, warunki i  możliwości. Nie ma tam 12 dań, nie ma nawet w wersji wykwintnej, 5 lub 7 dań podawano u włościan, 9 u szlachty, a 11 lub 13 u arystokracji. Dwanaście dań zaczęło mocno się gruntować na ziemiach polskich w okresie XX wieku i miały symbolizować ilość miesięcy lub 12 apostołów. Według gazety „Hasło Łódzkie” w numerze z 1929 roku napisano, że zwyczaj każe, by liczba dań była nieparzysta. Zależnie od zamożności domu – 5,7,9,11 i więcej. Dopiero pięć lat później pisano o 12 daniach na łamach tej samej gazety. Obecnie jest to zupełna dowolność ile dań przygotujemy na wigilijny stół. Autorka nie nazywa wieczerzy wigilijnej kolacją, ale obiadem Lucyna Ćwierczakiewiczowa pisze zwyczajne o wigilii Bożego Narodzenia, nie określa pory jej podania. Od dawana moment zasiadania do wigilii uznawano pojawienie się pierwszej gwiazdki w tym roku przewiduje się, że będzie to chwile przed 16 zatem trudno mówić o kolacji.

 

Skromne obiady wigilijne

1.

Barszcz z uszkami – Zupa migdałowa

Paszteciki z ikry i z mleczka na muszelkach

Szczupak z chrzanem

Lin smażony

Kapusta z grzybami

Łamańce z makiem

2.

Barszcz z uszkami – Zupa rybna

Szczupak w galarecie

Karp na szaro

Lin smażony z chrzanem

Kompot ze śliwek suszonych

Budyń migdałowy z szodonem

Kutia

 3.

Zupa migdałowa – Zupa z ikry rybiej

Karasie w śmietanie

Gołąbki z ryżem i grzybami

Sandacz smażony z sałatą

Szarlotka w kruchym cieście

Wigilje  wykwintne

1.

Zupa  migdałowa – Barszcz z uszkami

Kulebiak z rybą

Sandacz po parysku

Jarmuż z kasztanami

Karp smażony

Sałatka majonezowa

Krem ponczowy

2.

Zupa rybna puree – Barszcz z uszkami

Paszteciki z ryb w francuskim cieście

Lin duszony w czerwonej kapuście

Sandacz w śmietanie „au gratin”

Łosoś z rusztu – sałata włoska

Mak tarty z łamańcami

Galareta ananasowa

 

3.

Barszcz z uszkami – Zupa grzybowa

Vol-au-vent z ryb

Turbot „au vin blanc”

Groszek zielony z grzankami

Szczupak nadziewany sardelami

Sałata japońska

Tort hiszpański

To były dania które proponowała podać na wigilię Mari Ochorowicz – Monatowa, a teraz propozycje które ukazały się w wydawnictwach z tego samego okresu czyli przełom XIX – XX wiek, tym razem bardziej znanej autorki czyli Lucyny Ćwierczakiewiczowej.

Spis proponowanych przez nią dani do wyboru dla każdej gospodyni.

1. Sago na winie

2. Barszcz czysty z uszkami z grzybów

3. Zupa grzybowa

4. Zupa migdałowa

5. Paszteciki z ryby we francuskim cieście

6. Paszteciki z grzybów w kruchym cieście

7. Szczupak duszony z jarzynami

8. Szczupak z pieczarkowym sosem lub pietruszkowym i garniturem

9. Sandacz z jajami

10. Karasie w śmietanie

11. Kaszka na grzybowym sosie

12. Jarmuż z kasztanami

13. Groszek zielony z grzankami

13. Makaron zapiekany z parmezanem

14. Karp lub leszcz na szaro z rodzynkami

15. Kluski ze śliwkami i gruszkami

16. Pierożki kruche z jabłkami

17. Lin smażony z kapustą czerwoną lub białą

18. Szczupak lub sandacz smażony

19. Łazanki z makiem

20. Łamańce lub bułeczki z makiem

21. Legumina makowa

22. Jabłka, piernik, orzechy, bakalie

 

Jak widać wiele dań się powiela u obydwu autorek. Widać również, że karp nie występuje zbyt często jako propozycja rybna na wigilijny stół. Jeśli jakieś danie was wyjątkowo zaciekawi dajcie znać, poszukam przepisu.

A na koniec dania wigilijne z 1934 roku zaprezentowane na łamach czasopisma „Moja Przyjaciółka” w tamtym okresie występowały problemy z żywnością, gospodarka kulała, więc i dania na stołach pojawiały się inne.

Zupa grzybowa z łazankami lub ryżem

Grzanki przykryte pomidorami (z zimowych konserw) i posypane parmezanem albo pierożki z kapustą

Ryba smażona (musi wystarczyć jeden kilogram – po jednym kawałku na osobę), za to dodajemy do niej kartofelki podsmażone, czerwoną kapustę duszoną lub sałatkę jarzynową z gotowanych warzyw

Na czwarte danie, stanowiące zarazem słodki deser wigilijny, wystąpić winien albo tradycyjny kompot z suszonych owoców, albo równie tradycyjny mak.

W okresie okupacji na wigilijnym stole najczęściej pojawiał się barszcz czerwony z ziemniakami, jaja, ryba niezbyt często, nieraz udawała ją soja jeśli udało się coś zdobyć. Dzieci dostawały w prezencie jabłka i orzechy.

I tak szybkim truchtem przemierzyłam kilkadziesiąt lat w tradycji wigilijnej.